18 Aralık 2013 Çarşamba

merkezi kayıt kuruluşu, MKK

                                                                                                                                             I
İÇİNDEKİLER:
-Kısaltmalar ve Kaynakça                                                                                   I
-Kaydi Sistem Nedir                                                                                                         1-3
-Türkiye'de Kaydi Sistem                                                                                    3-4
-Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.                                                                             4
-Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. Nin pay Sahipleri                                             4-5
-Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. Üyeleri                                                              5-6
-Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. Ve Yatırımcı İlişkisi                                        6-7
-Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. Nin Görev Ve Yetkileri                                               7-13
-Merkezi Kayıt Kuruluşu Kayıtlarının
Üçüncü Kişilere Karşı İleri Sürülebilmesi                                                        13-14
-Kaydi Sermaye Piyasası Araçlarının Haczi                                                     14-15
KISALTMALAR:
MKK              Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.
SERPK           Sermaye Piyasası Kanunu
SPK                Sermaye Piyasası Kurulu

KAYNAKÇA:
Topuz GÖKÇEN                            Hisse Haczi ve Satışı Ankara 2009
Moroğlu Erdoğan                          Makaleler II İstanbul 2006
YAYLA Ümit                                  Bankacılar Dergisi, Sayı 71, 2009
MANAVGAT Çağlar                     Sermaye Piyasası Kanunu'nun 10/A Maddesi                                                            Hükmüne Göre Kaydi Sistemin Esasları 2001
MERKEZİ KAYDİ SİSTEM       MKK İnternet yayınları Yayın tarihi :                                                                                   02.07.2013 Sürüm no : 5.1 İş ve Bilişim                                                                     Uygulama İlke ve   Kuralları
KUBİLAY Huriye                         Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVII,                                                                       Y.2013
İNTERNET SİTELERİ                http:// www.spk.gov.tr  www.mkk.com.tr

            1- KAYDİ SİSTEM NEDİR.                                                                               (1)                 

Kaydi sistemin ana kuruluşu”merkezi kayıt kuruluşudur” sermaye piyasası araçları üzerindeki mülkiyet,intifa,rehin gibi haklar bu kuruluş tarafından yapılacak kayıtla ihdas edilecek ve ihtiyati tedbir ve haciz gibi yargı kararları ile birlikte üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilecektir. Merkezi kayıt kuruluşu kayıtları adeta sermaye piyasası araçlarının tapu sicili kaydı niteliğindedir.(1)1

Menkul kıymetlerin kaydileştirilmesinde kurucu ve açıklayıcı olmak üzere iki sistem mevcuttur. Kurucu kayıt isteminde kaydileştirilmiş hak üzerindeki mülkiyet hakkı sınırlı ayni haklar ve hissenin haczi merkez veya sicilde yapılan kayıtla hüküm ifade etmektedir. Açıklayıcı kayıt sisteminde ise , hakların doğumu bakımından sicilin kurucu etkisi olmamakta sadece bildirici(açıklayıcı) etkisi sözkonusu olmaktadır. Doktrinde Sermaye Piyasası Kanunu'na göre Merkezi Kayıt Kuruluşu kayıtlarının kurucu mu yoksa açıklayıcı mıetki doğurduğu hususunda değişik görüşler mevcuttur. Tekinalp'e göre Merkezi Kayıt Kuruluşu'nun kayıtları bildirici nitelikte olup hiçbir şekilde kurucu etkiye sahip değildir. Manavgat ise Merkezi Kayıt Kuruuşu'nun kayıtlarının kural olarak kurucu etkisinin değil açıklayıcı etkisinin olduğunu savunmuştur. Turanboya'a göre ise kaydi hale getirilmemiş ancak kanunun yürürlüğe girmesinden dolayı kaydi hale getirilecek senetler bakımından sicile kayıt bildirici nitelik taşırken, yeni ihdas edilecek olan varakasız senetler için sicile kayıt kurucu nitelik arz etmektedir .(2)

SerPK’nun 10/A maddesinde düzenlenen kaydi sistemde MKK kayıtlarına kurucu etki tanınmamış bir başka deyişle açıklayıcı kayıt sistemi kabul edilmiştir. Maddede üçüncü fıkrası hariç kurucu sisteme ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiş, hakkın kayıtla doğması ve terkinle sona ermesi merkezdeki kayıtlara iyiniyetle
2
güvenenin hak sahibi olması gibi kurucu sistemin temel taşlarını oluşturan düzenlemeler yapılmamıştır. 3                                                                             
Görüldüğü gibi,  tartışmalar, Merkezin yapısı ve niteliği üzerinde yoğunlaşmıştır. Kanun koyucunun tercihi özel hukuk tüzel kişiliğini benimseme yönünde olmakla beraber, aksi görüşler resmi sicil modeli ya da Sermaye Piyasası Kurulu'nun karar alma mekanizmasında belirleyici olduğu en azından yarı kamusal bir yapı modeli üzerinde odaklanmıştır. Resmi sicil modeli, tapu sicilinin yapısına kıyasen ancak kurucu kayıt sistemi içerisinde savunulabilir. Diğer taraftan, Sermaye Piyasası Kurulu'nun karar alma mekanizmasında belirleyici olduğu bir modelin, açıklayıcı kayıt sistemi içerisinde uygulanması mümkündür. Ancak ister kurucu kayıt ister açıklayıcı kayıt sistemi uygulansın, kaydi sistemde Merkez fonksiyonu üstlenecek kuruluş için en uygun yapı, piyasa katılımcıları olan aracı kuruluşların ve kaydi araçları ihraç eden ihraççıların ortak veya üye olduğu özel hukuk tüzel kişiliğidir. Zira bu tip merkezlerde, yatırımcıların kayıtları tutulmakla birlikte, işin niteliği gereği yatırımcılar doğrudan doğruya merkezle ilişki içerisinde olmamakta, aracı kuruluşlar ve ihraççılar aracılığıyla işlemler yürütülmektedir. Sermaye piyasası araçlarının kaydı gibi teknik bir işin, bu  işi meslek edinmiş sınırlı sayıda kuruluş tarafından yürütüldüğü Merkezin, sorumluluk sistemini emin biçimde kurmak kaydıyla, bu kuruluşların üyeliği veya ortaklığından oluşması, işlerin etkinliğini ve dinamiğini sağlamak bakımından en doğru çözümdür. Elbette bu yapının içerisine, düzenleyici ve denetleyici kamu otoritesinin, bu amacına uygun biçimde ve ölçüde dahil edilmesi de mümkündür. Nitekim yabancı ülke uygulamalarına bakıldığında, kurucu kayıt sistemini benimsemiş ülkelerde bile, merkezlerin, borsa üyeleri,  borsa tüzel kişiliği, ilgili diğer mali kurumlar ve sermaye piyasasının düzenleyici otoritelerinin ortak veya üye sıfatıyla oluşturduğu özel hukuk tüzel kişilikleri niteliğinde olduğu görülmektedir. Sermaye Piyasası Kanunu md.lO/A hükmünde kanun koyucunun tercihi, özel hukuk tüzel kişiliği yönünde konmuştur. Böylece resmi sicil ya da kamu
 tüzel kişiliği modelleri reddedilmiştir. Ancak özel hukuk tüzel kişiliğinin ne şekilde
3
ve nasıl bir kompozisyonda oluşturulacağı yönünde, Kanun hükmünde herhangi bir
                                                                                                                                 
açıklık yoktur. Yapının, anonim ortaklık modeline dayandırılması, uluslararası standartlara ve işin niteliğine uygundur. Ayrıca Merkezin, Yatırımcıları Koruma Fonu ve tedrici tasfiye ile ilgili olarak üstlendiği fonksiyonlar da gözönüne alındığında, piyasa katılımcılarının yer aldığı, etkin bir kamu gözetimi ve denetiminin sağlandığı bir anonim ortaklık modelinin uygunluğu, daha belirgin biçimde ortaya çıkacaktır. (4) 4

2-  TÜRKİYE’DE KAYDİ SİSTEM

15.12.1999 tarih ve 4487 sayılı kanun ile SerPK’na eklenen 10/A maddesi ile kaydi sistemin yasal çerçevesi belirlenmiştir. Kanunun 10/A maddesi hükmü kaydi hakların Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) nezdinde izlenmesini öngörmektedir. MKK özel hukuk tüzel kişiliğine haizdir ve Kurulun gözetim ve denetimi altındadır. Kanunda geçiş dönemi hariç tam kaydi sistem benimsenmiş, aynı ihraçcının kısmen kaydi kısmen fiziki senet ihracına cevaz verilmemiştir. Ancak geçici 6. maddede geçiş döneminde hak sahibinin isteğine bağlı olarak kısmi kaydi sistem uygulama alanı getirilmiştir. Esasa ilişkin bu düzenlemelerin dışında MKK’nın kuruluş faaliyet ve çalışma esaslarının Bakanlar Kurulu yönetmeliği ile belirlenmesi ve kayıtların yapılmasına ilişkin usul ve esasların Kurul tarafından çıkarılacak ayrı bir tebliği ile belirlenmesi hükme bağlanmıştır. Anılan madde uyarınca hazırlanan 21.06.2001 tarihli “Merkezi Kayıt Kuruluşunun Kuruluş, Faaliyet, Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Yönetmelik” (MKK Yönetmeliği) MKK’nın bir “anonim ortaklık” şeklinde kurulmasını öngörmüştür. Kurul tarafından hazırlanan MKK ana sözleşmesinin, 26.09.2001 tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanması ile MKK faaliyetlerine başlamıştır. Kurul tarafından çıkarılan Seri: IV, No:28 sayılı
4
Kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ” (Kaydileştirme Tebliği) 22.12.2002 tarihli Resmi
                                                                                                                                
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. SerPK’nun 10/A ve Geçici 6’ncı maddeleri ilgili mevzuatın hiyerarşik olarak en üst normları olarak kaydi sistemde sermaye piyasası araçlarının ve bunlara ilişkin hakların kaydının tutulmasına ilişkin esasları belirlemiştir. MKK Yönetmeliği anılan kanun maddelerine göre bir alt düzenleme olup, MKK’nın çalışma esasları, görev ve yetkileri ile MKK üyelik şartları bu yönetmelikle belirlenmiştir. Üyelerin MKK nezdindeki hesap türlerine, işlemlerine vb. konulara ilişkin kaydi sistem kuralları ise SPK tarafından çıkarılan Kaydileştirme Tebliği ile düzenleme alanı bulmuştur.5

3- MERKEZİ KAYIT KURULUŞU A.Ş.

 Belgeye dayalı sermaye piyasası aracı sayısındaki artış nedeniyle, tarihi gelişim süreci içerisinde bu belgelerin saklanması külfetini bertaraf etmek için kaydi sistem adı verilen bir sisteme geçilmiştir. Sistemin özelliği, belge yerine dijital ortamda kayıtların tutulması suretiyle sermaye piyasası araçları üzerindeki hakların aktarımına ve muhafazasına olanak sağlamaktır. Ülkemizde SerPK 10/A maddesi (6362 sy kanun 13. maddesi)ile sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin hakların özel hukuk tüzel kişisi olan bir Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından kayden izleneceği hükme bağlanmıştır. Anonim şirket şeklinde kurulan MKK’ya kimlerin ortak olabileceği mevzuatta düzenlenmiştir. Mevcut ortak yapısı itibariyle kamu payı ağırlıklı bir şirkettir. MKK, kayda alınan sermaye piyasası araçlarına ilişkin kayıtları bilgisayar ortamında ihraççılar, aracı kuruluşlar ve hak sahipleri itibariyle tutmaktadır.

3-1- MERKEZİ KAYIT KURULUŞU A.Ş. NİN PAY SAHİPLERİ
5
Merkezi Kayıt Kuruluşunun Kuruluş, Faaliyet,Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Yönetmelik Madde 6 göre MKK da İstanbul Menkul Kıymetler Borsası,
                                                                                                                                
Kanuna göre kurulan diğer borsalar Takasbank, Türkiye Sermeya Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği ve bu kuruluşları temsile yetkili gerçek kişiler kurucu ortak olabilir.

3-2- MERKEZİ KAYIT KURULUŞU ÜYELERİ

Merkezi Kayıt Kuruluşunun Kuruluş, Faaliyet,Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Yönetmelik 11. maddesine göre MKK'ya finansal piyasalarda faaliyet gösteren aracı kurum ve bankalar, sermaye piyasası aracı ihraç eden yerli ve yabancı ihraççı kuruluşlar, yetkili takas ve saklama kuruluşları ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen diğer kuruluşlar üye olabilmektedir. 

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına, talebi üzerine özel üyelik statüsü verilir. Yönetmeliğin üyelerin yükümlülüklerine, disiplin cezalarına, üyeliğin geçici durdurulması ve iptaline, gözetim ve denetime ilişkin hükümleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası hakkında uygulanmaz.

Merkezi Kayıt Kuruluşu'na üye olunması için asgari koşullar Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından tespit edilmiş olup, bu nitelikler:

      MKK tarafından belirlenen teknik donanım ve güvenlik sistemine sahip olmaları,
                     Yeterli sayıda ve nitelikte personel istihdam etmeleri,
                     Üyelik Giriş aidatını yatırmaları,
                     Yönetim Kurulu tarafından belirlenip, Sermaye Piyasası Kurulunca onaylanan diğer şartları taşımaları gerekmektedir.
            Yukarıda belirtilen şartlara ilave olarak aracı kuruluşların, Sermaye Piyasası Kurulu    
(6)
            tarafından verilen alım satım        aracılığı veya sermaye piyasası aracı saklama yetki             belgesine sahip olmaları zorunludur.                                                                           
Bahsi geçen temel özelliklerin dışında Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından bu özelliklere haiz olunduğunun ispatlanabilmesi için bu  çalışmanın sınırlarını aşacak miktarda belge ve bilgi talebinde bulunulmaktadır. İstenen belgeleri sadece ismen zikretmek gerekirse üyelik başvuru formu şirket ana sözleşmesi üyelik taahhütnamesi imza sirküleri  üyeliğe giriş aidatı dekontu  MKK temsilci atama evrakı ve/veya başka üyeler adına ortak sorumluluk taahhütnamesi  kurul kayıt belgesi ve kayda alma yazısı veya payların kurul kaydında olduğuna dair kurul yazısı  ISIN kodu bildirimi ihraççının, paylarını uluslararası bir numaralandırma sistemi ile kaydi sistemde takip edebilmesi amacıyla imkb takas ve saklama bankasına (takasbank) ısın kodu almak için başvurması gerekmektedir. ihraççının sermayesi, örneğin a ve b olarak gruplara ayrılmışsa her grup kodu için ayrı ısın kodu, sermaye gruplara ayrılmadıysa tek ısın kodu için takasbanka başvurması gerekmektedir. takasbank tarafından tahsis edilen ısın kodlarının ihraççı tarafından mkkya yazılı olarak bildirilmesi gerekmektedir.

Üyelikten ayrılmak isteyen kuruluş, durumu yazılı olarak MKK'ya bildirmek zorundadır. MKK yönetim kurulunun kararı ile üyelik sona erer. Ayrılan üye nezdinde tutulan kayıtların, diğer üyelere devredilme usul ve esasları MKK yönetim kurulunca belirlenir.
3-3- MERKEZİ KAYIT KURULUŞU A.Ş. VE YATIRIMCI İLİŞKİSİ

Yatırımcı hesapları, Merkezi Kaydi Sistem'de (MKS) Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK) üyeleri olan aracı kurum ve bankalar tarafından açılır. Sistemde her yatırımcı için ayrı ve tek bir sicil numarası üretilir. MKS'de yatırımcı hesabı açılması, üyelerin altında hesap tanımlanması ve tanımlanan hesaba ilişkin kimlik bilgisinin iletilmesi adımlarından oluşur. 6            7
         Yatırımcıların doğrudan MKK'da hesap açtırma ve işlem yapma imkanı   
                                                                                                                                          
         bulunmamaktadır.   Yatırımcılar alım satım, virman vb. işlemleri için talimatlarını         bu üyelerden tercih ettiklerine        verebilirler.
Yatırımcıların Alo-MKK, MKK-Web, Çağrı Merkezi ve SMS seçeneklerinden birisi ile MKK tarafından kendilerine verilecek sicil ve şifre bilgilerini kullanarak, hesapları üzerinde yatırımcı blokajı uygulamaları, genel kurul toplantılarına yönelik blokaj uygulamaları veya hesaplarına ilişkin bilgi alma imkanları mümkündür.
         Yatırımcı hesapları üzerinde belirtilen blokaj işlemleri dışında işlem yapma yetkisi          sadece üyelere         tanınmış bir yetki olup, yatırımcılar blokaj işlemi dışında kendi          hesapları üzerinde herhangi bir   işlem gerçekleştiremez.
         Blokaj işlemi ile yatırımcı serbest hesabındaki kıymetler, yatırımcı hesabı altındaki          Yatırımcı Blokaj alt hesabına aktarılır. Kıymetlerin blokaj hesabına aktarımının          20:00-08:00 saatleri arasında yapılması esastır. Diğer taraftan yatırımcılar gün içinde herhangi bir saatte blokaj işlemine ilişkin talimatlarını MKK'ya iletebilirler.     Bekleyen talimatlar, üye işlemlerinin tamamlanmasının ardından gün sonunda ilave         bir işleme gerek kalmaksızın gerçekleştirilir.
            Genel kurul blokaj yöntemi ile ihraççı şirket genel kurul toplantılarına,    yatırımcıların katılımının kolay bir şekilde sağlanması ve ihraççıya en sağlıklı            ortaklık bilgilerinin iletilmesi amaçlanmaktadır.

4- MERKEZİ KAYIT KURULUŞU A.Ş. NİN GÖREV VE YETKİLERİ

Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nin görev ve yetkileri temel olarak Merkezi Kayıt Kuruluşunun Kuruluş, Faaliyet,Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Yönetmeliğin
8
7. maddesinde, SerPK nun 3. maddesinin p bendinde ve aynı kanunun 81. maddesinde açıklanmış olup buna göre :

A) SERMAYE PİYASASI ARAÇLARINI VE BUNLARA BAĞLI HAKLARI,
                                                                                                                                
BİLGİSAYAR ORTAMINDA, ÜYELER VE HAK SAHİPLERİ İTİBARİYLE KAYDEN İZLEMEK,

MERKEZİ KAYIT KURULUŞU A.Ş. KAYITLARININ TUTULMASI

Kaydi sistemde hesap yapısı ve işlem akış süreci esas itibariyle SPK tarafından belirlenmekte olup, bu düzenleme SPK tarafından çıkarılan Seri: IV, No:28 sayılı “Kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ” (Kaydileştirme Tebliği) ile yapılmış bulunmaktadır. Tebliğin öngördüğü hesap yapısı ve işlemleri aşağıda özetlenmiştir.

Her türlü işlemin üyeler aracılığıyla elektronik ortamda yapılması ve işlemlerin katılımcılar tarafından uzaktan erişimle yürütülmesi esastır. Bu nedenle, üyelerden işlemlere ilişkin basılı belge istenmesi istisnalar dışında söz konusu değildir. Bunun için oluşturulan “Merkezi Kayıt Sistemi” adı verilen elektronik sistem ile çeşitli hesaplar ile hak sahiplerinin durumları izlenmekte ve kaydedilmektedir.

İHRAÇCILAR İÇİN AÇILABİLECEK HESAPLAR

-- ihraçcı havuz hesabı:
İhraç edilecek kaydi sermaye piyasası araçlarının halka arz süresi boyunca takibi havuz hesabında yapılır ve halka arz süresinde kaydi sermaye piyasası araçlarının satılması ile satışa konu olan tutarlar, ilgili hesaplara yapılacak kayıt neticesinde bu hesaptan düşülür.

(9)
-- ihraçcı ortak hesabı:
Ortak hesabına sadece daha önce Borsada işlem görmemiş payların kayıtları yapılabilir. Bu hesaptaki kaydi sermaye piyasası araçları, ihraççının verdiği bilgiler doğrultusunda türleri ve hak sahipleri itibariyle tutulur.                                                                                                                         
-- ihraçcı bilinmeyen ortak hesabı:
Bilinmeyen ortak hesabı, kaydi dönüştürme aşamasında, hak sahiplerinin ihraçcı tarafından bilinmemesi durumunda, bu nitelikteki payların toplu olarak izlenmesi amacı ile oluşturulur. Bu hesapta izlenen sermaye piyasası araçlarının fiilen kaydileştirilmesi durumunda, ihraççı, hak sahiplerine ilişkin kayıtların tutulması amacı ile MKK’na bildirimde bulunur. MKK, dönüşüm üzerine, hak sahibinin talebine bağlı olarak, ilgili hesaba kaydı gerçekleştirir.

ARACI KURULUŞLAR İÇİN AÇILABİLECEK HESAPLAR

-- aracı kuruluş havuz hesabı:
Havuz Hesabı, aracı kuruluşun hesap sahibinin vekili sıfatıyla takas işlemlerini yerine getirmesi için kullanılır.

-- aracı kuruluş yatırımcı hesabı:
Yatırımcı hesabı, hak sahibi adına açılmış hakların izlendiği hesaptır.

TAKASBANK İÇİN AÇILAN HESAPLAR

-- takas havuz hesabı:
Takas havuz hesabı, takas ve saklama kuruluşunun, vekil sıfatıyla üyelerin takas işlemlerini gerçekleştirmesi için kullanılır

-- havuz hesabı:                                                                                                    (10)
Havuz Hesabı, yetkili takas ve saklama kuruluşunun hesap sahibinin vekili sıfatıyla takas işlemlerini yerine getirmesi için kullanılır.

-- yatırımcı hesabı :

                                                                                                                                
Yatırımcı hesabı, hak sahibi adına açılmış, hakların izlendiği hesaptır.
Burada bahsi geçenler dışında Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından merkezi kayıt sisteminde elektronik ortamda birçok alt hesaplar açılmakta olup her bir hesap sahibi ve hesap türü için özel elektronik kodlar üretilmektedir. Örneğin bir yatırım hesabının haczi halinde buna ilişkin bir alt hesap oluşturulması ya da rehin sözkonusu ise buna ilişkin bir alt hesap oluşturulması gibi.

B) Kayıtların üyeler itibariyle tutarlılığını izlemek, tutarsızlık ve kaydi sisteme ilişkin düzenlemelere aykırılık tespiti halinde üyeler nezdinde gerekli düzeltmelerin yapılmasını istemek ve durumu derhal Kurul'a bildirmek, sistemin güvenli çalışmasını sağlayacak önlemler almak ve uygulamak,

C) Kayıtların mevzuatta öngörülen çerçevede gizliliğini sağlamak,

D) Kurul tarafından Kanun'un 10/A maddesine göre kaydı tutulmasına karar verilen sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin işlemleri yapmak, öngörülen sürenin sonuna kadar teslim edilmeyen araçların yönetime ilişkin haklarını kullanmak ve mali haklarını kayden izlemek,”


           6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 13/4 maddesinde           belirtildiği   üzere; Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından 28 Kasım 2005 tarihinden        itibaren izlenmeye başlanan pay senetleri, 31 Aralık 2012 tarihine kadar Merkezi        Kayıt Kuruluşu’na teslim edilmedikleri takdirde, bu senetlerin Yatırımcı Tazmin
(11)
Merkezi’ne yasal olarak intikal etmesi ve bu durumda paydan doğmuş olan hakların
            kendiliğinden sona ermesi hükme bağlanmıştır.
6111 sayılı Kanun’un 157nci maddesiyle değiştirilen ve ek yapılan; 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun Geçici 6ncı maddesi hükmünün, eleştirilere rağmen, 30.12.2012 tarihli ve 28513 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren
                                                                                                                                
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda benzer bir hükümle (6362 sayılı SPK m.13 (4)) tekrarlandığı görülmektedir. Sermaye piyasası araçlarının; bu arada, pay senetlerinin kayıt altına alınması amacıyla yapılan düzenlemeler, sermaye piyasasını kayıt altına almayı, işlemlerin süratle ve güvenle yapılmasını sağlamayı hedefl emeleri bakımından olumlu karşılansa75 da pay senetlerini zamanında Merkezi Kayıt Kuruluşuna teslim etmeyen kişilerin ortaklık haklarını, karşılıksız olarak yitirmelerine yolaçtıkları için eleştirilmeye açıktırlar. Pay senetlerinin, sebebe
bağlı, bildirici/açıklayıcı nitelikte senetler olması; payın, pay senedi ile değil, anonim ortaklığın veya sermaye artırımının tescili ile doğması, paydan doğmuş haklar kendiliğinden sona ermiş sayıldıktan sonra tekrar satışının yapılması eleştirilerin haklı dayanaklarını oluşturur. Bu durumda en azından paydan doğan hakların sona erdirilmesi esası yerine teslim edilmeyen payların, bu paylardan doğan mali hakların alacak hakkına dönüştüğü varsayılarak TBK. m.126, f.4’deki beş yıllık zamanaşımı
süresi içinde anonim ortaklık kayıtlarında görünen kişiler adına özel bir hesapta izlenmesi ve gerçek hak sahiplerine bu süre içinde başvurmaları halinde haklarına kavuşma olanağının tanınması uygun bir çözüm yolu olabilirdi. Kaydileştirme sürecini özen yükümlülüğüne uygun olarak yürütemeyen yöneticilerin hak kaybına uğrayan eski ortaklarına karşı sorumlu tutulmaları yoluna gidilebilir. Söz konusu pay senedi sahiplerinin, kaydileştirilmek üzere pay senetlerini zamanında yatırım kuruluşuna teslim etmeleri halinde yatırımcıları tazmin esasları çerçevesinde korunmaları mümkündür. Merkezi Kayıt Kuruluşu ve üyelerinin, kayıtların yanlış


(12)
tutulmasından dolayı hak sahiplerinin uğrayacağı zararlardan kusurları oranında sorumlu oldukları 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda açıkça düzenlenmiş bulunmaktadır 7

E) Yatırımcıları Koruma Fonunu idare ve temsil etmek, mevzuat gereğince Fon adına yapılması gereken işlemleri yapmak,

                                                                                                                                
06.12.2012 tarih ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (Kanun) 82 nci maddesinde yatırım kuruluşlarının sermaye piyasası faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini yerine getiremediğinin veya kısa sürede yerine getiremeyeceğinin tespit edilmesi halinde SPK’nın tazmin kararı alacağı düzenlenmiş olup, Kanun’un 83 üncü maddesi ile yatırımcıların Kanun’daki şartlar çerçevesinde tazmini amacıyla kamu tüzel kişiliğini haiz Yatırımcı Tazmin Merkezi (YTM) kurulmuştur. Tazminin kapsamını, yatırımcılara ait olan ve yatırım hizmeti ve faaliyeti veya yan hizmetler ile bağlantılı olarak yatırım kuruluşu tarafından yatırımcı adına saklanan veya yönetilen nakit ödeme veya sermaye piyasası araçlarının teslim yükümlülüklerinin yerine getirilmemesinden kaynaklanan talepler oluşturur. Yatırımcıları tazmin kararı verilen kuruluşların yatırımcıları, bu madde kapsamında tazmin talep etme hakkına sahiptir. Hak sahibi her bir yatırımcıya ödenecek azami tazmin tutarı yüz bin Türk Lirasıdır. 8 

F) Kurul tarafından tedrici tasfiyelerine karar verilen aracı kurumların tasfiye işlemlerini Yatırımcıları Koruma Fonu adına ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütmek,
Aracı Kurumların Tedrici Tasfiye Usul Ve Esasları  Hakkında Yönetmelik ve  Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca haklarında tedrici tasfiye kararı verilen aracı
13
kurumların malvarlığını işin niteliğine göre aynen veya nakde çevirmek suretiyle elde edilen bedeli tahsis ederek, Kanun çerçevesinde yaptıkları sermaye piyasası faaliyetleri nedeniyle müşterilerine karşı olan nakit ödeme ve sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerinin Yatırımcıları Koruma Fonu tarafından tasfiye edilmesi Merkezi Kayıt Kuruluşunun görevlerindendir.
G) Kurul tarafından sermaye piyasası mevzuatı, çerçevesinde verilen diğer görevleri
ve düzenlemelerin gerektirdiği işlemleri yapmaktır.

                                  

H)  MKK üyeleri veya üyelerle MKK arasında sistemin işleyişine ilişkin olarak çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümünde tarafların 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde tahkim sistemini kullanabilmelerine yardımcı olmaktır.

5- MERKEZİ KAYIT KURULUŞU KAYITLARININ ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI İLERİ SÜRÜLEBİLMESİ :

Kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ”23. Maddesine göre Kaydi sermaye piyasası araçları üzerindeki hakların üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesinde MKK'ya ilgili üye tarafından yazılı ya da MKK'ca belirlenecek elektronik yöntemlerle yapılan bildirim tarihi esas alınır.

Aynı Tebliğin 19. maddesine göre “ kaydi sermaye piyasası araçları üzerine teminat, rehin ve intifa hakkı kurulmasına ilişkin olarak tarafların bu hakkın tesis edildiğine ilişkin belgeleri ilgili üyelere vermeleri üzerine ilgili üyelerce durum derhal MKK kayıtlarına yansıtılır.

14
Tebliğin her iki hükmünden de çıkarılacak sonuç kaydi sermaye piyasası araçları üzerine etki eden işlemler doğrudan MKK tarafından değil üyeleri aracılığı ile yapılmaktadır.
Tebliğ’in 19’uncu maddesinde kayden izlenen sermaye piyasası araçlarının teminat ve rehin işlemlerine konu edilmesi halinde hangi hesapta izlenecekleri düzenlemiştir.
Tebliğin Kapsam başlıklı 2. maddesi uyarınca Tebliğin kapsamı kaydi sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin hakların kaydı olarak belirlemiş olup, bu haklar SPKn 10/A maddesinin madde gerekçesinde yer aldığı şekliyle “ayni” haklardır. Medeni Kanunumuzda yer bulan ve birer ayni hak olan rehin ve intifa haklarının MKK nezdinde kaydının ne şekilde tutulacağının Kaydi Sistem Tebliğinde

düzenlenmesi eşyanın tabiatı gereği olmakla birlikte, hukuki içeriği anlaşılmayan ve menkul rehninden başka bir hakkı ifade ediyormuşçasına farklı şekilde düzenlemeye tabi kılınan “teminat” kavramının (içeriğinin anlaşılır kılındıktan sonra dahi) düzenleneceği yer, kaydi sistem tebliği olmamalıdır. Kayıtlarının kurucu değil, bildirici olduğu doktrinin tümü tarafından kabul görmüş olan MKK sistemine, sermaye piyasası aracı ve bunlara ilişkin haklar (ayni haklar) dışında kalan, “bağış, kira, leasing, vb.” şahsi hukuki ilişkilerin MKK’ya bildirilmesinin herhangi bir dayanağı olmadığı gibi bu bildirim üzerine MKK tarafından yapılacak olası kayıt Türk hukuku çerçevesinde bunları tüm üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir bir üstün hak haline getirmeyecek bunlara ayni hak olma özelliği katmayacaktır. Uygulamada “teminat” sözcüğünün doğrudan menkul rehninin getirdiği tüm korumaları teminat sahibine sağladığı şeklinde bir kanı mevcut olmakla birlikte, teminat Medeni Kanun hükümlerine uygun kurulmuş “menkul rehni” ile desteklenmedikçe, şahsilik özelliğinden sıyrılamayacak -gerideki hukuki ilişkiye ayni hak niteliği katacak şekilde-MKK’ya yapılan bu tür bildirimler özel bir koruma getirmeyecektir. Kaydi sistem tebliğinde de “teminat” kavramının içeriği ve şekli muğlak olup hukuki vasıflandırması yapılabilecek şekilde düzenlenmemiştir.9
15
5- KAYDİ SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ HACZİ

Kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ 22. Maddesine göre Her türlü haciz ve tedbir işlemi ilgili yatırımcı katılımcı ve ortak hesaplarında ayrı bir alt hesap oluşturulması sureti ile MKK üyelerince uygulanır. Eğer haciz veya tedbir kararı doğrudan Merkezi Kayıt Kuruluşuna iletilmiş ise MKK ilgili hesabı hareketsizleştirir ve ilgili üyeye üyeye hak sahipliği durumunu teyit için bildirimde bulunur. Eğer İlgili üye tarafından izleyen işgünü saat:12:00 a kadar teyide ilişkin bilgi verilmez ise MKK kendi kayıtlarında görünen kıymetler üzerinde işlem tesis eder.


MKK tarafından uygulanan haciz, sadece MKK tarafından kaldırılabilir . Üyenin uyguladığı haciz ise iptale veya fekke ilişkin icra müdürlüğü kararının MKK'ya iletilmesi durumunda MKK tarafından kaldırılabilir ve üyeye işleme ilişkin bilgi mesajı gönderilebilir.

Kaydi hisselerin MKK sisteminde daha önceden haczedilmesi halinde, bu hacze iştirak etmek mümkündür. Ancak haczedilen hisse senetleri teminata verilemez,ödünç işlemine konu edilemez ve bunlar üzerinde intifa hakkı tesis edilemez.10

MKK tarafından 02.06.2011 tarihinde yayınlanan 417 sayılı duyuru ile Bu tarihten itibaren adli ve idari merciler tarafından MKK ya gönderilen taleplere istinaden MKK tarafından işlem tesis edilemeyeceği, haciz kaldırma bildirimleri dahil olmak üzere söz konusu taleplerin gereği adli ve idari merciler tarafından bu talebin tebliğ edildiği üye tarafından yerine getirileceği duyurulmuş olup bunun üzerine  Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü tarafından adli mercilere Anılan Kanun
16
hükmü uyarınca 01/06/2011 tarihinden itibaren tedbir, haciz ve benzeri her türlü idari ve adli talebin hangi maksatla olursa olsun Merkezi Kayıt Kuruluşuna gönderilmemesi gerektiği, bu tarihten sonra adli ve idari talebe yönelik işlem tesisi (her türlü sorgulama yapılması, haciz uygulanması, iflas uygulanması, yanıt müzekkeresi hazırlanması vb.) imkanı kalmayacağı, gereksiz yazışmaların önlenmesi bakımından söz konusu yasa değişikliği hakkında teşkilatımızın bilgilendirilmesinin yararlı olacağı,” şeklinde bir yazı gönderdiği gözönüne alındığında yukarıda da değinildiği üzere haciz işlemlerinin de öncelikle üyeler nezdinde yapılmasının hak kayıplarını önleyeceğini düşünmekteyim.





1-Moroğlu Erdoğan Makaleler II İstanbul 2006 syf:1-2
2- TOPUZ Gökçen Hisse Haczi ve Satışı Ankara 2009 syf: 207
3YAYLA Ümit MKK Başkanı Bankacılar Dergisi, Sayı 71, 2009 Syf: 104)
4- MANAVGAT Çağlar sermaye piyasası kanunu'nun 10/a maddesi hükmüne göre kaydi sistemin esasları
5YAYLA Ümit MKK Başkanı Bankacılar Dergisi, Sayı 71, 2009 Syf: 104)
6- MERKEZİ KAYDİ SİSTEM Yayın tarihi : 02.07.2013 Sürüm no : 5.1 İş ve Bilişim Uygulama İlke ve Kuralları
7- KUBİLAY Huriye Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2)
8- http:// www.spk.gov.tr erişim tarihi 15.11.2013
9- YAYLA Ümit MKK Başkanı Bankacılar Dergisi, Sayı 71, 2009 Syf: 104
10- TOPUZ Gökçen Hisse Haczi ve Satışı Yetkin Yayınevi 2009 Syf 234

bu yazı sizin için faydalı oldu mu?